با گذشت قرن‌ها از واقعۀ عاشورا، قیام امام حسین(ع) همواره الگویی برای جوامعی‌ست که برای نابودی ظلم می‌کوشند و برای حق‌خواهی و آزادی از دست استکبار، به پا می‌خیزند. در گفتگویی اجمالی با دکتر رجبی‌دوانی، این الگوی اسلامی را مورد بحث و بررسی قرار دادیم. گفتگوی ما را در زیر می‌خوانید:
*به‌عنوان نخستین سوال بفرمایید اساساً وقتی از قیام عاشورا صحبت می‌کنیم از چه حرف می‌زنیم؟ آیا این قیام یک رویداد دینی است یا صرفاً سیاسی و حکومتی‌ست یا یک رویداد فرهنگی و اجتماعی؟
واقعۀ عاشورا در اصل انجام یک تکلیف بزرگ الهی‌ست که باید انسان آن‌چه را که خداوند از او انتظار دارد به‌درستی به انجام رساند. حالا این تکلیف اگر به نتیجه مطلوب برسد چه بهتر، اگر هم نرسید انسان باید در پیشگاه خداوند روسفید و سرافراز باشد. قیام امام حسین(ع) ابعاد مختلفی دارد؛ هم بُعد سیاسی، هم بُعد فرهنگی و اجتماعی؛ از بعد سیاسی دین اسلام و شرع مبین اجازه نمی‌دهد که زمام امور مسلمانان در دست افرادی فاسد، فاسق و نالایق باشد. هم خداوند این را نهی کرده و هم پیامبر اسلام(ص). چنان که در هر صورت این افراد نالایق غلبه یافتند باید در مقابل‌شان ایستاد. چون کسی که زمام امور مسلمین را به دست می‌گیرد، اگر فرد شایسته‌ای نباشد، ممکن است با سیاست‌های ضد دینی خود دین، دنیا و آخرت مردم را تباه کند. از لحاظ فرهنگی و اجتماعی، اگر امام حسین(ع) قیام نمی‌کرد و مقابل چنین وضعیتی قرار نمی‌گرفت، همۀ ارزش‌هایی که اسلام داشت و مسلمان‌ها باید خود به آن آراسته می‌کردند، از بین می‌رفت و چیزی از فرهنگ غنی و ارزشی اسلام باقی نمی‌ماند. روابط اجتماعی هم به‌کلی از چنین ارزش‌ها و اصولی که پیغمبر(ص) بر مبنای تعالیم دینی تبیین کرده بودند خارج می‌شد. در نتیجه این تکلیف بزرگ الهی همۀ ابعاد را در بر می‌گیرد.
*جوهرۀ اصلی و رمز جاودانگی این قیام چیست؟
همۀ ابعاد این قیام بسیار ارزشمند است و آن را جاودانه کرده. اما چیزی که نه‌تنها مسلمانان و شیعیان، که حتی غیر مسلمانان دنیا را هم وادار به تعظیم در برابر این قیام عظیم می‌کند و تحسین و تقدیر هر که اندکی بهره از عقل و خرد و دانش داشته باشد را بر می‌انگیزد، مسئلۀ مقاومت در برابر ظالم و سلطه‌گر و البته ذلت ناپذیری‌ست. با وجود کم بودن امکانات و نیروی انسانی سپاه امام(ع) در برابر دشمن، نهراسیدن و ایستادگی ایشان و همین‌طور زیر بار ذلت نرفتن، الگویی برای همگان شد، حتی کسانی که مسلمان نبودند هم از این حرکت درس گرفتند و آزادگی را برای خود به ارمغان آوردند. مثل مهاتما گاندی، رهبر انقلاب هند، که با آن که هندو بود گفت: ما در ایستادگی و حرکت و انقلابی که در برابر استعمار انگلستان کردیم از حضرت حسین بن علی(ع) الگو گرفتیم.
