برای تو: ده

از حال و احوال این روزها اگر پرسی، نه ابری و بارانی، نه بادی و طوفانی، که آلوده است کأنهو هوای دودی و آلودۀ تهران. آدم‌های این روزها؟ همه به جز معدودی، شیفتۀ خودند و خصم آدمیزاد. کاری که دوست دارم؟ خلوتِ با خویشتن و صلۀ ارحام. کاری که دوست ندارم؟ ملاقات با آن‌ها که پیش از این از ایشان زخم خورده‌ام و زبانم یارای پاسخ دادن به بی‌حرمتی‌هاشان را نداشته؛ هرچند سکوتم را از روی «توسری‌خوری» دانسته‌اند، نه حرمت نگه داشتن و ادای احترام. چه چیز آرامم می‌کند؟ بازگشتن به معنویات سابق و گرفتن چلۀ دعای کمیل و قرائتِ هرازگاه قرآن و زیارت ائمۀ اطهار و عبادت و ستایش خداوندِ دنیا و مافیها. چه چیز ناآرامم می‌کند؟ نشستن پای بحث‌های این و آن دربارۀ دنیا و غیبت این و آن را کردن و هزل و ناسزاگویی دختران و چشم‌چرانی پسران. چه چیز شادابم می‌کند؟ هر صبح کنار تو بیدار شدن و خواستن و شنیدن و داشتنت. چه چیز غمگینم می‌کند؟ نداشتنت...

نه بر آنم که از تو بگریزم...*

آه ای زندگی... ای عجیب‌ترین هدیۀ خداوند؛ ای غریب نشناختنی! ای نامهربان و مهربانِ توامان! آن‌قدر دست‌هایم خسته از آورده‌های توست، که بازوانم را یارای نگه داشتن نیست... سال‌هاست که دیگران ما را نمی‌شنوند. هرچه صدایمان را بلندتر می‌کنیم محض شنیده شدن، از ما دور و دورتر می‌شوند... آه ای زندگیِ عجیب و غریب! ای رویا و کابوسِ آمیخته! ای درد و درمانِ پیاپی! بگذار این مسیر از بلندی‌ها و پستی‌ها خالی بماند. بگذار در جاده‌ای بی‌نشیب، بی‌فراز، بی‌اضطراب نرسیدن، قدم‌زدنی دلخواه را تجربه کنیم...

آه ای بادا و مبادا! ای تاریک و روشن و خاکستری! ای کویر و اقیانوس لایتناهی! دیگر خسته‌ایم ... بگذار کمی بنشینیم و پا دراز کنیم. بگذار گونه‌هامان از خنده‌های پیوسته درد کند. بگذار گوشۀ لب‌هامان ترک بردارد از قهقهه. بگذار به دلخواه برخیزیم، راه بیفتیم، پا بکوبیم، بیفتیم، بایستیم، برقصیم، پر بزنیم، فرود بیاییم، بمانیم، بگذریم... این قدم‌ها از بسیاریِ راه‌های نرفته درد می‌کنند، از قدم‌های بالاجبار تیر می‌کشند، بگذار از شکستن و باریدن عبور کنیم. بگذار برویم...

 

^*آه ای زندگی منم که هنوز/ با همه تلخی از تو لبریزم/ نه بر آنم که رشته پاره کنم/ نه بر آنم که از تو بگریزم... (فروغ فرخزاد)

شادیِ صادقانه!

بیش از یک‌سال است که با بعضی از آن‌ها زندگی کرده‌ام. روزهای نخستینی که دیدمشان، تمام شور و شوق آن همه نوجوان، من را به روزهایی می‌برد که سومین سال راهنمایی را می‌گذراندم و با اشتیاقی بی‌مانند به‌سوی مدرسه می‌دویدم تا معلم ریاضی‌ام را ببینم. روزهایی که شنبه‌ها را دوست نداشتم، چون روز کاری او نبود، و ساعات تمام کلاس‌هایش را از بر بودم، برای اینکه دوستش می‌داشتم. او اما نه یک مرد بلند قامت و خوش بر و رو، که بانویی در آستانۀ چهل سالگی بود و تمام اشتیاق من به او، برای صفای بی‌حدِ روح و شادابی کم‌نظیرش بود. یعنی درست همان چیزهایی که تا پیش از دیدن او، در وجود هیچ‌یک از معلمانم ندیده بودم. عبوس نبود که کسی را براند یا برنجاند؛ حتی کسانی که بلااستثنا در تمام زنگ‌های تفریح دورش را می‌گرفتند و تا دفتر معلمان بدرقه‌اش می‌کردند. چنان بود که گویی با هریک شوخیِ بکر یا حرفی تازه برای گفتن داشت. برای همان متانت و صمیمیتش هم بود که تمام دفتر خاطرات پانزده سالگی‌ام، از مهربانیِ بی‌دریغش لبریز شد و روز تولدش، برای نخستین‌بار در آن مدرسۀ دولتی، «مبارک باد»های بسیاری به آسمان برخاست.

همیشه دوست داشتم که اگر لباس معلمی تن کردم و جلوی تختۀ کلاس، روبه‌روی آن همه رویا و امید و آرزو ایستادم، معلمی باشم با صفای روح و شادابیِ کم‌نظیر.

«آخر آن‌ها شادیِ صادقانه را باید ببینند تا بشناسند... »^*.

*نادر ابراهیمی.

هزارتو!

بین پوشه‌ها چرخ می‌زنم، روی یکی از آهنگ‌های آلبوم Secret Garden کلیک می‌کنم و پرت می‌شوم به روزهای بیست سالگی. همان روزهایی که یاسمن بین کتاب‌هایی که به مناسبت تولدم به من تقدیم می‌کرد، این گنجینۀ شنیدنی و خواستنی را هم به من هدیه داد و بسیاری از ساعات روز تمام اتاقم از آن موسیقی لبریز می‌شد و گاهی می‌کوشیدم با ویولن و از راه گوش، نت‌های روح‌انگیزش را پیدا کنم.

صفحۀ سپید وُرد را باز می‌کنم تا قدری از احوال این روزها بنویسم که بسیار آلوده و ابری و دلگیر است. از دوستانم، که یکی بعد از دیگری راز جدایی‌شان را برایم فاش می‌کنند. از دختری که هرگز ندیده و نمی‌شناسمش، اما خودش را خواهر یکی از شاگردان شش سال پیش من معرفی می‌کند و زندگی‌اش سرشار از باران بی‌امان و تگرگ و طوفان است و حالا دستش را به سوی من دراز کرده تا از منجلابی که در آن دست و پا می‌زند بیرونش بیاورم. من اما یارای شنیدن این حرف‌ها را ندارم... یارای آن که بگویم در این لجاجت کودکانه، قدری بزرگ شوید و تنهایی نمی‌تواند بهترین انتخاب باشد وقتی جای صبوری و سازگاری و رفاقت بی‌چشمداشت در زندگی‌تان خالی‌ست... دیگر یارای شنیدن جملۀ «دارم جدا می‌شوم!» از دل یک احوالپرسی معمولی را ندارم. یادم می‌افتد به گذشته که جدایی‌ها همه در ادامۀ نرسیدن‌ها بود، نه دنبالۀ رسیدن و روزها نفس کشیدن در چاردیواری‌های مشترک. دارم این‌ها را می‌نویسم و یکباره تمام وضعیت اقتصادی و سیاست و مشکلات تربیتی و اخلاقی بی‌شمار و عشق‌های سر چهارراه و تهاجم و اعتیاد و خوی حیوانی و سردمزاجی و آزادی‌های ساختگی و خودخواهی و بی‌مسوولیتی و جنگ‌های روانی و رسانه‌ها و وضعیت معیشتی و زلزله و بی‌وجدانی و عقده‌های ناشی از سرکوب و زیاده‌خواهی و قسط‌های عقب‌مانده و سیل و رییس جمهور مردمی و اختلافات طبقاتی و روابط آزاد و خیانت و بیماری و نیازهای ارضا نشده و اختلاس و دزدی و دروغ و قتل و تجاوز و پارتی و زندگی ویترینی در اینستاگرام و بیوگی و تجرد و چندهمسری و قیمت دلار و تعصب و ازدواج سفید و غارت و اینفلوئنسرها و دارو و غذا و فمینیسم و تحریم و اکستنشن و فرار و شیشه و ایدز و کودکان کار و تبلیغات و مهاجرت و زندگی مستاجری و فساد و گُل و کارگر و دخالت والدین و سرطان و مشکلات جنسی و اغتشاشات و تظاهرات و عمل‌های زیبایی و سقط و ادامۀ تحصیل و بیکاری و سهمیه و ناامیدی و یأس، بین کلماتم می‌ریزند...

موسیقی همانقدر روح‌انگیز است که بود،

من اما غم‌انگیزم!

برای تو: نُه

گل‌کلم‌ها را با زور سرانگشتانم خرد می‌کنم. هویج‌ها، قارچ‌ها و فلفل‌دلمه‌ای‌ها را هم با چاقو به ابعاد کوچکی در می‌آورم تا آمادۀ ترشی شوند. بعد از اینکه سفیدها و نارنجی‌ها کمی در آب جوشیدند و به تن سبدی، خیسی‌شان را پس دادند، همراه با جوانۀ ماش، زیتون، ادویه‌جات، سرکه و نمک، در ظرف متوسطی جای می‌گیرند.

گلدان‌ها تا نیمه خاک می‌شوند و حفره‌ای به‌آهستگی، لبریز می‌شود از نم آب تا بستری باشد برای ریشۀ حُسن یوسف‌ها و گل‌های قاشقی.

لبوها مثل شلغم‌ها بی که چیزی از سر و تهشان برداشته شود، خوب شسته می‌شوند و باید مراقب باشم سرخی‌شان را از گونه‌های قابلمه سُر ندهند روی گاز.

شیر را می‌جوشانم؛ می‌بُرد و فرصت کیک شدن را از دست می‌دهد.

لباس‌های سیاه را از ماشین لباسشویی در می‌آورم و پهن می‌کنم تا خشک شوند و لباس‌های رنگیِ خشک شده از قبل را تا می‌کنم و در دهان کشوها می‌گذارم.

ظرف‌ها از دل سینک به آب‌چکان پناه می‌برند، خانه را جارو می‌کشم، سطح میزها و کابینت‌ها و طبقه‌ها را گردگیری می‌کنم.

برنج‌ها در سینی پخش می‌شوند تا لحظاتی بعد در آب جوش به رقص درآیند. پیازها تفت می‌خورند و مرغ‌ها بعد از آن‌که به‌خوبی رنگشان پرید، از شادی خوراک‌شدن سرخ می‌شوند.

وقت آن است که منتظرت بنشینم...

همنشینیِ غریبِ دو با هشت!

این ساعت‌ها، آخرین ساعات بیست و هفت سالگی‌ست و کمی بعد که چهار صفر پیاپی روی صفحۀ گوشی جا خوش می‌کنند، به نخستین روز بیست و هشت سالگی سلام خواهم کرد. خواب یا بیدار؟ چه فرقی می‌کند! چند سال از این بیست و هشت سال را خواب نبوده‌ام؟ گاهی که به گذشته برمی‌گردم، باورم نمی‌شود که بعضی زمان‌ها و مکان‌ها را زندگی کرده‌ام؛ به‌خصوص روزهایی که از برخی محل‌ها عبور می‌کنم، از تصور آنکه روزی در پانزده سالگی، هیجده سالگی، بیست و یک سالگی، بیست و چهار سالگی یا بیست و پنج سالگی با چه شور و حال و امید و انگیزه‌ای آن خیابان و کافه و سینما و کوچه را زیسته‌ام، جا می‌خورم. چقدر بعید و دور از من‌اند برخی اتفاقات! آن قدر بعید که گاهی شبیه به یک رویای خوش یا کابوسی هستند در نیمه‌شب! اما بر لوح جان و روح من ثبت شده‌اند و لابد تا نخستین بیهوشی در یاد و خاطرۀ من زنده خواهند ماند و صورت به صورت من نفس می‌کشند.

آه بیست و هشت سالگی عزیز! باورم نمی‌شود که این چنین سرزده از راه رسیده‌ای و بیشتر از همیشه مخلوط آدم‌بزرگ‌ها شدن را به رخم کشیده‌ای. باورم نمی‌شود که نوجوانی‌ام - با تمام معصومیت و سادگی و شعفی که داشتم – سال‌هاست در گورستانی از خاطرات فراموش شده یا نشده مدفون است و من سال‌هاست عجولانه از اضطراب کنکور، دانشگاه، شغل آبرومند و عرصه‌های مختلف فرهنگی و هنری عبور کرده‌ام و حالا زنی هستم که لابد روزی به دنیای مادری سفر می‌کند و ناباورانه شمع‌های سی، چهل، پنجاه یا شصت سالگیِ دور و خیلی دورش را خاموش خواهد کرد.

آه... بیست و هشت سالگیِ عزیز! سرزده آمدی اما خوش آمدی...

جنگل سرخ!

جعبۀ مدادرنگی دوازده رنگم را که عکس جنگلی پر از درخت‌های قرمز رویش بود با خودم به مدرسه بردم. تمام زنگ نقاشی با مدادهای استدلرم عشق کردم و ساعت بعد، توی کیفم نداشتمش... می‌دانستم کی آن را برداشته، نمی‌خواستم بداند که می‌دانم، نمی‌خواستم پیش کسی چغلی‌اش را کنم؛ بغضی ساختگی کردم و بهش گفتم: «من خیلی مدادرنگی‌هایم را دوست داشتم، خیلی طول کشید تا مامانم را راضی کنم که برایم بخردش» و او دلش برای من سوخت و شروع کرد بین جامیز و روی زمین دنبال جعبۀ مدادرنگی دوازده رنگم گشت؛ هربار که از زیر میز بالا می‌آمد، با خوشحالی می‌گفت: «المیرااا! دوتایش پیدا شد!» و مدادهای قرمز و زرد، سبز و صورتی، قهوه‌ای و آبی از لای انگشت‌هایش روی دست‌های من لغزیدند تا بالاخره تمام مدادهای جعبۀ مدادرنگی‌ام در آن جنگل قرمز آرمیدند... حالا بعد از قریب به بیست سال از آن اتفاق گذشته و من با یاد آن گذشت و کودکیِ بزرگوارانه، عروس شدنش را تماشا می‌کنم...

برای تو: هشت

می‌پرسی: «اگر بخوابی و فردا صبح که بیدار شدی ببینی تمام این روزها خواب بوده، و حالا روی تخت‌خواب اتاقت در خانۀ پدری هستی، چه احساسی خواهی داشت؟» و من بلافاصله با خود می‌گویم: «آه ... چه رویای دلخواهی!»

اگر تمام روزهای با تو بودن تنها یک رویای خوش در زندگی من بود هم، بدون شک تا همیشه برای این رویای خوش ِ خواستنی دلتنگ می‌شدم...

دردهای بومی غریب!*

چندروز است غالب استوری‌های اینستاگرامم پر شده از شماره کارت و دعوت از دیگران برای کمک کردن به دانش‌آموزان مناطق محروم! استوری‌های شما چطور؟

مگر ما که سالی یک کیف عوض نمی‌کردیم یا بین دفترهایمان دفتر فانتزی یا سیمی نبود، بزرگ نشدیم؟ مگر یک جعبه مدادرنگی بیست و چهار رنگ نداشتن ما را کشت و با جعبۀ مدادرنگی دوازده رنگ که با خواهر و برادرمان مشترک بود، آرزو به دل ماندیم؟

مگر زمان ما همه‌چیز برای همه بود و ما حسرت داشته‌های همکلاسی‌ها و قوم‌وخویش‌مان را نمی‌خوردیم؟

ما هم بزرگ شدیم و به لطف خدا دستمان جلوی خلق دراز نبود و حتی می‌دیدیم کسانی را که از راه گدایی بهترین خریدها را از بوفۀ مدرسه می‌کردند. هنر ما اما این بود که با دیدن خیلی چیزها دست خیلی‌ها، چشم‌ودل‌سیر بار آمدیم! کسی به عزت نفس ما کاری نداشت و جز اخلاق و احترام هم از ما انتظاری نداشتند. راستش من هم مثل خیلی‌ها با این حجم از گدایی کردن از خلق برای صرفا احساس خوشایند شخصی و توهم «آدمِ خوبی بودن» مشکل دارم!

در مناطق محروم دردهای فرهنگی و روحی و روانی و جسمی بیشتری هست تا این قبیل دردهای به ظاهر اقتصادی!

^*قیصر امین‌پور.

درد را از هر طرف که بخوانی ...

فکر می‌کنم به اتفاقات اخیر، به دختر آبی، به ماجرای هفت تپه، به زندانیان محیط زیست، و چیزیم نمی‌شود! از خودم می‌پرسم نکند مشاعر و عواطفت را از دست داده‌ای که در برابر این همه واکنش از سوی این و آن، چیزیت نمی‌شود و تحت تاثیر قرار نمی‌گیری؟ اما بعد می‌بینم چیزهای دیگری هست که من را غمگین می‌کند، شاید چیزهای مهمتر یا از نگاه دیگران بی‌اهمیت‌تری. از خودم می‌پرسم چرا دختری باید برای شش ماه حبس بریده شده یا نبریده‌ای خودکشی کند اما زندانی سیاسی نه؟ از خودم می‌پرسم چرا همۀ اتفاقات عالم وقتی می‌افتند که من بی‌قراری بزرگتری دارم و دل‌آشوبم برای چیزهای بزرگتری؟

نه... این دل دیگر بعد از فاجعۀ منا و پلاسکو، و به‌خصوص اولی، نای غصه خوردن برای خودسوزی دختری بیست و نه ساله را ندارد!

نمی‌دانم چرا ولی جنس این خودسوزی من را یاد دهۀ پنجاه می‌اندازد و سیانور. برای من آن‌ها که زیر شکنجۀ ساواک مردند و دم نزدند، گرامی‌ترند. اما ساقط کردن خود از هستی، جای دلسوزی و ترحم دارد، نه جای گریه و دفاع! من گاهی دلم از گیر و دار این حکومت و این نظام می‌گیرد، اما دلم آشوب آدم‌های دیگر است که حتی هیچ رسانه‌ای از کنار نام‌شان رد نمی‌شود.

از خودم می‌پرسم قهرمان واقعی چه کسی‌ست؟ امیرحسین را فقط من می‌شناسم و بچه‌های مسجد. اسمش را در هیچ صفحه‌ای نمی‌بینیم؛ حتی اگر در یکی از این حوادث داخلی یا لب مرز جانش را از دست بدهد، چند صباحی بیشتر اسمش بر زبان دوست و آشنا نمی‌چرخد. راستی چه کسی تعیین می‌کند که دختر آبی مهم‌تر است یا سه ساله‌های تاریخ؟ نه‌ساله‌ها؟ یا ده ساله‌ها؟

چه کسی تعیین می‌کند که غصۀ زندانیان محیط زیست را خوردن سنگین‌تر است یا فقیران حاشیه‌نشین و قربانیان بی‌پولی و فسادهای اخلاقی؟

آیندگان من! پیام من را از یکی از سیاه‌ترین بخش‌های تاریخ می‌شنوید، از شب‌ترین و تاریک‌ترین بخش‌ها... درگیر همیم و مقابل هم، رفیق همیم و دشمن هم، بردۀ همیم و بندۀ هم...